वर्षेनी वर्षाले ढुवानमा पर्दै आएको दार्चुला सदरमुकाम बाढीको कति जोखिममा छ ? महाकालीमा कति पानी आउँदैछ ? भन्ने सूचना लिनेदिने उपकरण नेपालसँग छैन । बाढीको पूर्व सूचना दिने उपकरण नहुँदा पूर्व तयारी गर्न समस्या परेको सरोकारवालाले बताएका छन् ।
वर्षासँगै खलंगा बजारको उत्तरतर्फ भारतीय क्षेत्रमा गएको पहिरोले खलंगा बजार क्षेत्र महाकालीको बाढीले जोखिम बढ्दै गएको छ । तर, नदीमा पानीको बहाव तथा सतहको बारेमा जानकारी दिने प्रणाली छैन ।
पूर्व सूचना प्रणाली नहुँदा विपद् पूर्वको तयारी गर्न समस्या परेको नेपाल रेडक्रस सोसाइटी जिल्ला शाखा दार्चुलाका प्रमुख दीपकप्रसाद अवस्थी बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘पूर्व सूचना प्राप्त गर्न सक्ने प्रणाली भए तत्कालीन तथा दीर्घकालीन विपद् व्यवस्थापनका योजना बनाउन सजिलो हुन्थ्यो ।’
पूर्व सुचना दिने प्रणाली स्थापना गरी सुचना आदनप्रादन गर्न तथा विपद् व्यवस्थापनको पूर्व तयारी गर्न जनप्रतिनिधिहरु पनि तयार हुनु पर्ने स्थानीय बासिन्दा गुल्मपति जोशी बताउँछन् ।
पूर्व सुचनाको आवश्यकता
२०७० साल असारमा महाकाली नदीमा आएको बाढीले ठूलो क्षति गर्यो । भारतको सिमावर्ती क्षेत्रमा रहेको धौलीगंगा जलविद्युत योजनाको ड्याम खोल्दा ठूलो क्षति भएको हो । वर्षाले आयोजनाको ड्याम भरिएर फुट्ने अवस्था भएपछि सबै ढोको खोल्दा नदीमा पानीको वहाव बढेको थियो ।
धौलीगंगा जलविद्युत योजनाको ड्याम अझै पूर्ण नभएकाले पानीको बहाव बढेमा ड्यामको ढोका खोल्नु पर्ने भारतीय अधिकारीहरुले बताएका छन् । उक्त ड्याम खोलिए महाकालीमा अत्यधिक जलसतह बढ्ने सम्भावना कायमै रहेको नेपाली अधिकारीहरु बताउँछन् । भारतीय पक्षले ड्याम खोल्दा बांगाबगड क्षेत्रमा समस्या हुने महाकाली नदी नियन्त्रण कार्यालयका प्रमुख इन्जिनियर सुशिलचन्द्र देवकोटाले बताए ।
नदीमा आउन सक्ने अत्यधिक वहाव र नदीको उच्च सतहका कारण पहिरो थुनिन सक्ने सम्भावना रहेको छ । यस अवस्थामा उत्तरतिरबाट पानीको बहवको बारेमा जानकारी पाउन सके समस्या समाधान गर्न तयारी गर्न सजिलो हुने नदी नियन्त्रण कार्यालयका प्रमुख इन्जिनियर देवकोटा बताउँछन् । महाकाली नदीको किनारमा भएको बस्ती २०७० सालको बाढीले त्रसित बनाएको थियो ।
पूर्व सुचनामा भारतको भर
दार्चुला सदरमुकाम लगायत ठाउँमा नदी किनारका बस्तीहरु महाकाली बाढीको जोखिममा रहे पनि ती बस्तीसम्म बाढीको पूर्व जानकारी दिने प्रणाली छैन ।
२०७० सालको बाढीपछि खलंगामा करिब १८ किलोमिटरसम्म पूर्व सुचना प्रणाली स्थापना भए पनि भने महाकालीमा बाढीको कारण बन्न सक्ने धौलिगंगा जलविद्युत योजना खलंगाबाट करिब ३५ किलोमटिर उत्तरतिर पर्दछ ।
खलंगा उत्तरमा खतरा भए पनि पूर्व सुचना प्रणाली नहुँदा भारतीय अधिकारीबाट सुचना लिनु परेको सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारी शिवराज जोशीले बताएका छन् । हामीसँग त्यस्तो प्रणाली छैन, भारतीय अधिकारीहरुबाट सुचना लिनु पर्ने हुन्छ ।
असार १५ गते बेलुकादेखि धौलिगंगाले ड्याम खोल्ने सुचना आएपछि नदी किनारका बस्ती र खलंगाका स्थानीयले त्रासको महसुस गरेका छन् । महाकाली नगरपालिका वडा नम्बर ४ का स्थानीय मदनसिह धामीले भने, ‘ड्याम खोल्ने कुरा चल्यो । भारतीय क्षेत्रमा रहेको पहिरोले नदी थुनिएर समस्या हुने कि भन्ने डर रातभरि रह्यो ।’
सम्बन्धित शीर्षकहरु
